Gregoriaans saai? Mooi niet.

Omdat het eenstemming is, lijkt het misschien eentonig. Maar wie goed luistert, komt tot de ontdekking dat het gregoriaans alleszins saai is. Families van overledenen vragen het Uitvaartensemble Nijmegen dan ook veelvuldig om gregoriaans stukken uit te voeren  bij uitvaarten. Zo vaak dat we inmiddels een heel repertoire aan gregoriaanse gezangen hebben. Dat vergt de nodige aandacht. Daarom vroegen we Hanneke van der Grinten ons een workshop Gregoriaans te geven op onze jaarlijkse zangdag op 4 september 2019.

Aanstekelijk enthousiasme
Hanneke van der Grinten is expert in het gregoriaans. Zij leidde het uitvaartensemble in haar workshop met aanstekelijk enthousiasme door onder meer het Requiem. Het koor werd ruim voorzien van praktische tips. Zoals: “Maak gebruik van het feit dat je met mannen-en vrouwenstemmen zingt. Wissel in de verzen solo-mannenstemmen en solo-vrouwenstemmen af.” En: “Als je toch de beginnoot aangeeft, zet dan gerust samen in”. Het belangrijkste advies en wat het gregoriaans zo bijzonder maakt was: “Het gregoriaans is niet metrisch, de melodie is altijd onderweg en je wordt geleid door de tekst”. Misschien voor sommigen even wennen, maar erg leerzaam en alleszins verfrissend! Hanneke zelf was achteraf ook enthousiast: “Heerlijk om met zo’n goede groep zangers te werken. In een uurtje kun je toch een basis leggen waar jullie zelf mee verder kunnen.”

Enorme rijkdom
Het gregoriaans is ons vanaf de 9de eeuw schriftelijk overgeleverd. Het omvat een enorme rijkdom aan eenstemmige gezangen. De liturgische muziek staat aan de basis van onze West-Europese meerstemmige muziek. De gezangen zijn – ook in de 21ste eeuw – nog altijd springlevend. Dat blijkt uit de vele, jonge gregoriaanse schola’s in binnen- en buitenland. Ook zijn er talrijke nieuwe initiatieven en festivals. Zowel binnen als buiten het liturgische gebruik is het gregoriaans een bron van spiritualiteit en schoonheid.

Expert gregoriaans
Hanneke van der Grinten is een van de oprichters van het Gregoriaans Instituut Nijmegen. Dit instituut geeft workshops, vespers, lezingen, coaching en optredens in het gregoriaans. Op haar website is te lezen dat de stichting mensen kennis wil laten maken met de prachtige gregoriaanse gezangen en hen wil laten ervaren hoe heerlijk het is om zelf gregoriaans te zingen. Meer informatie: www.gregoriaansinstituutnijmegen.nl

Song, handen- en voetenwerk en gregoriaans

Woensdag 4 september 2019 – De leden van het Uitvaartensemble Nijmegen druppelen een voor een binnen in de oranjerie in Reek naast het woonhuis van Gerard Broess, de nestor van het koor. Het ensemble komt voor de eerste keer na de zomervakantie weer bij elkaar. Niet voor een repetitie, maar voor de jaarlijkse studiedag. Zo’n studiedag is een wezenlijk onderdeel van het repetitieschema. Het koor werkt voortdurend aan een goede samenklank en aan de zangkwaliteiten. De studiedag is bedoeld om puntjes op de i te zetten.

Tweede dirigent Bram Wildeman trapt de studiedag af en neemt de koorleden stevig onderhanden met stem- en ademhalingsoefeningen. Daarna werkt Bram met het koor aan drie verschillende versies van het Ubi Caritas, te weten van Taize, Gelinaeu en Gjeillo. Die van Taize en Gjeillo staan op het repertoire van het uitvaartkoor en Gjeillo wordt regelmatig gezongen tijdens een uitvaart. Het Ubi Caritas van Gelinaeu is nieuw en zo mooi dat  ter plekke wordt besloten om die aan het repertoire toe te voegen.

Aan het eind van de ochtend staat het Gregoriaans op het programma en neemt Hanneke van der Grinten het stokje over van Bram. Hanneke is een echte specialiste op het gebied van het Gregoriaans. Zij is oprichtster van het Gregoriaans Insituut Nijmegen en dirigente van de vrouwenschola Voces Caelestes. Het koor heeft haar uitgenodigd omdat het steeds vaker gevraagd wordt om Gregoriaans te zingen. Vooral de Missa pro Defunctis is populair met stukken als het Requiem in Aeternam, het Kyrie, het Sanctus en Agnus Dei en het In Paradisum dat vaak in herhaling gezongen wordt ter afsluiting van een uitvaart. Ook zingt het koor regelmatig het Salve Regina.

Direct na de lunch is het de beurt aan dirigent Hans Meek. Hij doet met het koor ritme-oefeningen. Dit is nodig aangezien het koor steeds vaker modern werk opvoert zoals ‘Mag ik dan bij jou’ van Claudia de Brey in een vierstemmige zetting. De oefeningen vergen veel ritmegevoel en coördinatie. Handen en voeten bewegen tegengesteld en tegelijkertijd wordt er syncopisch gezongen.

Na het handen- en voetenwerk volgt ‘Song’. Dit vierstemmige lied prijkt sinds kort op het repertoire van het Uitvaartensemble Nijmegen. Componiste is Frea van de  Lavoir uit Lith en zij is speciaal vandaag naar Reek afgereisd om het lied samen met het koor in te studeren. Freia zegt hierover na afloop: “Na de slechts korte tijd die we  effectief aan het arrangement hebben besteed, mocht het resultaat er zijn. Ik ben er echt blij mee en hoor het graag als het koor het lied een keer uitvoert.” Theo Derks, een van de koorleden vult aan: “Heel fascinerend te ervaren hoe een componiste in haar eigen nummer accenten legt die anders wellicht ondergesneeuwd zouden blijven. Een leerzame ervaring, en wat een prachtig nummer is Song.” Evenals voorgaande jaren keren de koorleden na afloop tevreden huiswaarts. De studiedag is geslaagd. Het uitvaartensemble is er wéér beter van geworden!